Nghiên cứu: Tổng quan về lĩnh vực Staking

Trong vài năm qua, khái niệm “staking” đã chuyển từ một khái niệm ngách sang sự chấp nhận rộng rãi, hiện đang hỗ trợ nhiều blockchain hàng đầu.

Báo cáo này cung cấp cái nhìn tổng quan lịch sử về sự phát triển của staking, giải thích cách staking hoạt động như một cơ chế bảo mật và nguồn lợi nhuận, xem xét các phát triển như staking lỏng và restaking, cũng như cái nhìn ngắn gọn về tiềm năng phát triển trong tương lai của ngành.

Lịch sử

Staking trong các mạng blockchain có nguồn gốc từ các khái niệm ban đầu của cơ chế đồng thuận proof-of-stake (PoS), nổi lên như một sự thay thế cho cơ chế đồng thuận proof-of-work (PoW) tiêu tốn năng lượng được phổ biến bởi Bitcoin.

Các giao thức PoS đầu tiên đã giới thiệu ý tưởng cốt lõi rằng người dùng có thể bảo mật một mạng và xác thực giao dịch bằng cách khóa, hoặc “staking,” token của họ thay vì tiêu tốn tài nguyên tính toán.

Một cột mốc quan trọng trong hành trình của staking là “The Merge” vào tháng 9 năm 2022, khi lớp thực thi của Ethereum hợp nhất với lớp đồng thuận PoS của nó, đánh dấu sự chuyển đổi được mong đợi từ lâu của Ethereum từ PoW sang PoS, biến nó thành blockchain PoS lớn nhất thế giới theo vốn hóa thị trường.

Sự chuyển đổi này, cùng với nhiều blockchain PoS xuất hiện trong những năm trước đó, đã nhấn mạnh sự đồng thuận ngày càng tăng rằng staking mang lại tiềm năng đáng kể cho cả bảo mật mạng và lợi nhuận cho nhà đầu tư.

Những điều cơ bản về Proof-of-Stake

Staking là một cơ chế để đạt được đồng thuận phân tán, là quá trình mà các thành viên của một blockchain đồng ý về trạng thái của sổ cái.

Trong hệ thống PoS, các trình xác thực, đôi khi được gọi là “stakers,” khóa một số lượng tiền điện tử gốc của mạng làm tài sản thế chấp, được gọi là stake của họ.

Giao thức của mạng sau đó chọn ngẫu nhiên các trình xác thực để đề xuất hoặc xác thực khối giao dịch tiếp theo.

Về cơ bản, càng stake nhiều đến giới hạn do giao thức định nghĩa, cơ hội được chọn để tạo khối và nhận phần thưởng khối liên quan càng lớn​.

Cơ chế này thay thế cuộc đua tính toán căng thẳng của PoW, nơi các thợ mỏ cạnh tranh với nhau và tiêu tốn điện năng để tìm khối, bằng một cuộc xổ số kinh tế nơi cơ hội chiến thắng được cân nhắc bởi số lượng token đã stake thay vì sức mạnh tính toán.

Một lợi thế chính của PoS là nó liên kết bảo mật mạng với các động lực kinh tế, nơi các trình xác thực rủi ro vốn của chính họ và do đó có động lực mạnh mẽ để không hành động ác ý.

Các trình xác thực trung thực được thưởng bằng phần thưởng token cho công việc của họ trong việc bảo mật chuỗi.

Những phần thưởng này thường đến từ hai nguồn: Phần thưởng lạm phát từ việc phát hành token mới và phí giao dịch. 

Mặt khác, nếu một trình xác thực cố gắng gian lận, ví dụ, bằng cách tạo các khối không hợp lệ hoặc gửi hai khối mâu thuẫn cho cùng một vị trí, thì một phần hoặc toàn bộ token đã stake của trình xác thực đó sẽ bị tịch thu như một hình phạt, được gọi là “slashing​.”

Do đó, bảo mật của một mạng PoS đến từ thực tế là một kẻ tấn công sẽ cần phải mua và rủi ro một lượng stake rất lớn để áp đảo các trình xác thực trung thực, khiến các cuộc tấn công trở nên không hấp dẫn về mặt kinh tế.

Như đã đề cập trước đó, staking cũng giới thiệu một khía cạnh giống như đầu tư vào việc nắm giữ tiền điện tử, khi các staker kiếm được phần thưởng cho sự tham gia của họ.

Nhiều mạng PoS cũng thực thi một khoảng thời gian unbonding hoặc unstaking, nơi nếu một trình xác thực muốn ngừng các hoạt động staking và rút token đã stake của họ, họ phải chờ một số ngày nhất định trước khi chúng được mở khóa và trở nên thanh khoản.

Điều này ngăn chặn một tác nhân xấu “nhanh chóng” rút lui với

các khoản đặt cọc của họ nếu họ cố gắng tấn công và thấy nó thất bại. Lưu ý rằng khoản đặt cọc của họ vẫn có thể bị cắt giảm trong giai đoạn không ràng buộc nếu phát hiện có ý định xấu.

Tỷ lệ Đặt cọc

Tỷ lệ đặt cọc đề cập đến phần trăm của tổng cung token của một loại tiền điện tử hiện đang được đặt cọc tích cực trên mạng.

Tính đến ngày 31 tháng 12 năm 2024, phần trăm cung ETH được đặt cọc, còn được gọi là tỷ lệ đặt cọc của nó, đạt 28%.

Nguồn: The Block Pro Research

Để so sánh, tính đến ngày 31 tháng 12 năm 2024, tỷ lệ đặt cọc của Solana, Polkadot và Cosmos Hub lần lượt là khoảng 64%, 53% và 51%.

Mặc dù tỷ lệ cao hơn biểu thị sự tham gia lớn hơn của mạng với các hoạt động đặt cọc, nhưng nó không nhất thiết phải tương quan với sự phân quyền, đặc biệt là với sự nổi bật của việc ủy quyền đặt cọc.

Xu hướng Chính trong Ngành Đặt cọc

Khi đặt cọc đã trưởng thành, các cơ chế và sản phẩm mới đã xuất hiện để nâng cao nó. Các xu hướng chính đã định hình ngành đặt cọc bao gồm các dẫn xuất đặt cọc thanh khoản (LSDs) và đặt cọc lại.

Những đổi mới này nhằm làm cho việc đặt cọc hiệu quả hơn về vốn trong hệ sinh thái tiền điện tử rộng lớn hơn.

Đặt cọc Thanh khoản

Một nhược điểm lớn của việc đặt cọc truyền thống là tính thanh khoản kém.

Một khi các token được đặt cọc, chúng thường không thể được giao dịch tự do hoặc sử dụng cho đến khi chúng được rút ra, điều này có thể mất vài ngày hoặc vài tuần do các giai đoạn không ràng buộc.

Các giao thức đặt cọc thanh khoản giải quyết vấn đề này bằng cách phát hành các token phái sinh đại diện cho quyền yêu cầu đối với tài sản đã đặt cọc và phần thưởng của chúng.

Ví dụ, nếu một người dùng đặt cọc ETH thông qua dịch vụ đặt cọc thanh khoản như Lido, họ sẽ nhận được một token đặt cọc thanh khoản (LST) gọi là stETH, có thể chuyển nhượng tự do và có thể được sử dụng trong các ứng dụng DeFi trong khi ETH gốc của họ vẫn bị khóa trong việc đặt cọc.

Các LST như stETH và cbETH cho ETH, hoặc mSOL và jitoSOL cho SOL, trong số những thứ khác, hiện đang được sử dụng rộng rãi như tài sản thế chấp sinh lợi trong các thị trường cho vay hoặc để hỗ trợ việc phát hành các stablecoin phi tập trung.

Hơn nữa, một lợi ích khác của LST là nó cho phép người đặt cọc “rút cọc” tài sản của họ ngay lập tức trên thị trường thứ cấp thay vì phải chờ qua một giai đoạn không ràng buộc.

Chúng tích lũy phần thưởng đặt cọc theo thời gian, thường bằng cách tăng giá trị so với tài sản cơ bản của chúng. Ví dụ, 1 stETH dần dần trở nên bằng hoặc lớn hơn 1 ETH.

Tính đến ngày 31 tháng 12 năm 2024, tổng giá trị bị khóa (TVL) trong việc đặt cọc thanh khoản trên tất cả các blockchain đạt 58,9 tỷ USD.

Từ đó, TVL trong Lido chiếm khoảng một nửa tổng số, tiếp theo là Binance staked ETH với 10%. Jito và Infrared Finance mỗi bên đóng góp khoảng 5% tổng số, trong khi Rocket Pool chiếm ~4%.

26% còn lại được tạo thành từ các giao thức khác nhau như mETH Protocol, Marinade và Jupiter, trong số những thứ khác.

Nguồn: The Block Pro Research

Cùng với việc đặt cọc thanh khoản, một loạt các sản phẩm tài chính liên quan đến đặt cọc đã xuất hiện, đáng chú ý nhất là hoán đổi lợi suất đặt cọc.

Điều này cho phép người tham gia trao đổi lợi suất đặt cọc biến đổi lấy một tỷ lệ cố định, phản ánh các hoán đổi lãi suất trong tài chính truyền thống. Điều này cho phép người đặt cọc phòng ngừa rủi ro trước sự biến động của phần thưởng đặt cọc và các thị trường khác để đầu cơ vào sự thay đổi lợi suất trong tương lai.

Một trong những giao thức đáng chú ý nhất cho phép điều này là Pendle Finance.

Pendle mã hóa các tài sản sinh lợi suất, chẳng hạn như LST, thành các token gốc (PT), có thể đổi lấy tài sản cơ bản khi đáo hạn, và các token lợi suất (YT), nhận phần thưởng đặt cọc cho đến khi đáo hạn.

Các nhà giao dịch có thể mua hoặc bán YT trên thị trường của Pendle để khóa lợi suất cố định hoặc đầu cơ vào lợi suất biến đổi cao hơn.

giữ vai trò như việc tách biệt gốc và phiếu lãi trong các thị trường thu nhập cố định truyền thống.

Một phân tích chi tiết hơn về Pendle Finance bởi The Block đã được đề cập trong một bài nghiên cứu trước đó .

Staking hiện đang hỗ trợ một loạt các sản phẩm và dịch vụ phái sinh đang phát triển, coi các token đã staking như là tài sản có thể giao dịch và sinh lợi.

Qua thời gian, chúng ta có thể kỳ vọng hệ sinh thái các công cụ tài chính dựa trên staking này sẽ ngày càng sâu rộng, cung cấp nhiều cách để tùy chỉnh và có thể cải thiện lợi nhuận, giống như loạt công cụ được xây dựng trên các tài sản thu nhập cố định truyền thống.

Restaking

Một trong những phát triển nổi bật nhất trong những năm gần đây trong lĩnh vực staking là restaking. 

Khái niệm restaking là các validator Ethereum, những người đã có ETH staking để đạt được đồng thuận, có thể chọn tham gia vào các hợp đồng thông minh giao cho họ các nhiệm vụ bổ sung để bảo mật các dịch vụ hoặc cơ sở hạ tầng khác, gọi là các dịch vụ xác thực hoạt động (AVS)​.

Bằng cách “restaking” ETH gốc của họ hoặc ETH LSTs trong các hợp đồng này, các validator có thể đồng thời cung cấp bảo mật kinh tế cho nhiều dự án, từ các mạng lưới oracle, các lớp khả dụng dữ liệu, hoặc các sidechain, mà không cần phải đưa ra tài sản thế chấp riêng biệt. Đổi lại, họ nhận được phần thưởng bổ sung từ các dịch vụ đó.

Về cơ bản, restaking tận dụng vốn đã staking của Ethereum để bảo mật các dịch vụ và cơ sở hạ tầng bổ sung, tăng cường hiệu quả vốn bằng cách mở rộng lợi ích bảo mật của một stake trên nhiều giao thức.

Tuy nhiên, nó cũng làm tăng rủi ro lây lan, nơi mà nếu một mô-đun nhỏ sử dụng tài sản thế chấp restaked bị xâm phạm, các validator có thể bị cắt giảm trên mô-đun đó. Vì cùng một stake bảo mật nhiều giao thức, những tổn thất đó làm giảm tổng vốn hỗ trợ của các AVS khác, có thể làm suy yếu an ninh mạng tổng thể nếu đủ số lượng validator restaked bị phạt. 

Tính đến ngày 31 tháng 12 năm 2024, tổng giá trị khóa (TVL) trong restaking trên tất cả các blockchain đạt 24,7 tỷ USD.

Trong đó, TVL trong EigenLayer chiếm tới 62% tổng số, tiếp theo là Babylon với 22% và Symbiotic với 8,8%. 7,2% còn lại được tạo thành từ các giao thức khác nhau, mỗi giao thức chiếm dưới 1% tổng số.

Nguồn: The Block Pro Research

Liquid Restaking

Thêm một lớp sâu hơn là khái niệm liquid restaking, xây dựng trên restaking truyền thống bằng cách phát hành các token restaking thanh khoản có thể giao dịch (LRTs) cho người dùng restake tài sản của họ.

Trong khi restaking khóa các token để cung cấp bảo mật cho nhiều dịch vụ, LRTs có thể chuyển nhượng và có thể được sử dụng trong các ứng dụng DeFi trong khi tài sản cơ bản của nó tiếp tục kiếm phần thưởng và bảo mật AVS.

Mặc dù nó tăng cường hiệu quả vốn, liquid restaking cũng làm tăng rủi ro lây lan đã đề cập của restaking truyền thống.

Đáng chú ý là tại thời điểm viết bài, phần lớn vốn restaked nằm trong Ethereum, trong khi gần như tất cả các giao thức liquid restaking hàng đầu đều được xây dựng trên EigenLayer.

Tính đến ngày 31 tháng 12 năm 2024, tổng giá trị khóa (TVL) trong 6 giao thức liquid restaking hàng đầu trên Ethereum đạt 11 tỷ USD.

Trong đó, TVL trong ether.fi chiếm hơn 66% tổng số, tiếp theo là Kelp và Renzo với 15% và 10%, tương ứng. 8% còn lại được chia giữa Swell, Puffer và Eigenpie.

Nguồn: The Block Pro Research

Cải thiện Cơ sở hạ tầng Staking

Một xu hướng quan trọng khác là sự trưởng thành của cơ sở hạ tầng staking và nỗ lực để giữ cho nó phi tập trung.

Ví dụ, trên Ethereum, có các sáng kiến như công nghệ validator phân tán (DVT), cho phép nhiều người tham gia không có đủ số lượng ETH cần thiết để trở thành một validator đơn lẻ có thể gộp ETH của họ và cùng nhau

hoạt động chung một trình xác thực dưới một khóa chia sẻ.

Mặc dù 32 ETH vẫn là số tiền đặt cọc tối thiểu cho một trình xác thực Ethereum, các giải pháp dựa trên DVT cho phép những người đặt cọc với số vốn nhỏ hơn kết hợp tài nguyên theo cách giảm thiểu rủi ro tin cậy thay vì sử dụng dịch vụ đặt cọc tập trung, do đó giảm rủi ro từ một nhà điều hành duy nhất.

Một ví dụ về giao thức sử dụng DVT là SSV Network, đã được The Block đề cập trong một nghiên cứu trước đây .

Bản đồ Hệ sinh thái

Nguồn: The Block Pro Research

Nhìn Về Tương Lai

Sự tham gia của các tổ chức trong việc đặt cọc từ ngành tài chính truyền thống dự kiến sẽ tăng đáng kể trong tương lai gần.

Tính đến thời điểm viết bài, công ty quản lý tài sản truyền thống Franklin Templeton đã thiết lập các nút trình xác thực hoạt động tích cực trên nhiều mạng PoS, như Ethereum, Solana, Aptos và Cardano, cùng nhiều mạng khác.

Việc ra mắt các quỹ ETF Ether giao ngay vào năm 2024 đã góp phần tăng cường sự tham gia của các tổ chức và thanh khoản cho tài sản ETH cơ bản. Tuy nhiên, tại thời điểm viết bài, việc đặt cọc chưa được kích hoạt cho ETH do các quỹ ETF nắm giữ.

Nếu việc đặt cọc được kích hoạt cho ETH do quỹ ETF nắm giữ, nó không chỉ mang lại hàng tỷ vốn vào lĩnh vực đặt cọc mà còn có thể tạo ra lợi nhuận cho các nhà đầu tư quỹ ETF, biến họ thành những người đặt cọc thụ động thông qua các quỹ.